Najstarszym nie tylko w Irkucku, ale także we wschodniej Syberii teatrem jest Irkucki Akademicki Teatr Dramatu im. N. P. Ochłopkowa, który jest założycielem ruchu twórczego i przyczynił się do rozwoju regionu Irkuckiego, w którym zachowały się i dalej powielane są najlepsze tradycje kulturowe narodowej szkoły teatralnej.
Sezon teatralny 2019-2020 będzie dla niego 170 rocznicą. Zaraz po otwarciu nowego budynku Teatru w 1897 roku, zbudowanego według projektu Wiktora Schroetera, stołeczna prasa nazwała irkucką świątynię Melpomeny najlepszą we wschodniej Syberii.
Od momentu powstania w 1850 roku teatr mieścił się w drewnianych budynkach, które były kilkakrotnie niszczone przez pożar. I tak, w 1897 roku trupa przenosi się do kamiennego budynku, wzniesionego zgodnie z tradycyjnym schematem “teatru warstwowego” według projektu głównego architekta dyrekcji Teatrów Cesarskich – Wiktora Schroetera (autora petersburskiego Teatru Maryjskiego: Państwowy Akademicki Teatr Maryjny — teatr opery i baletu w Petersburgu, jeden z wiodących teatrów muzycznych Rosji i świata).
Finansowanie prac i sama budowa była pod nieustanną kontrolą i patronatem gubernatora Aleksandra Goremykina. Nowy teatr uderzał nie tylko bogatym wykończeniem, ale także doskonałą akustyką audytorium. Budowano go przez trzy lata, a teatr stoi do dnia dzisiejszego, słusznie uważany za arcydzieło rosyjskiej architektury XIX wieku, “… taki, którego nie można spotkać od Uralu do Dalekiego Wschodu”.
Od czasu do czasu budynek był modernizowany, przebudowywany, zmieniał przestarzałe systemy na nowe: oświetlenie naftowe ustąpiło miejsca elektrycznemu, kilkakrotnie zmieniano dach, wymieniano rury i kanalizację.
Na początku XX wieku nad bocznymi pomieszczeniami wokół widowni nadbudowano trzecie piętro, przeprowadzono prace wykończeniowe i konserwatorskie w widowni, zelektryfikowano koło obrotowe sceny.
Ale budynek z roku na rok coraz bardziej podupadał, dotkliwie odczuwalny był brak pomieszczeń biurowych. Ale dopiero na początku 1999 r. prawie wszystkie prace budowlane i konserwatorskie zostały zakończone, a odnowiony teatr otworzył swoje drzwi widzowi irkuckiemu.
Historyczne mury pamiętają takich mistrzów sceny krajowej, jak Dmitrij Karamazow- jeden z najlepszych Hamletów carskiej Rosji, Pavel Orleniew-pierwszy wykonawca roli cara Fiodora Ioannowicza, Konstantin Warłamow – zasłużony artysta teatrów cesarskich, wielka Wiera Komissarżewska, Aleksandra Jabłoczkina, Elena Gogolewa.
Za wielki wkład w rozwój Krajowej sztuki teatralnej, żywe osiągnięcia artystyczne 31 sierpnia 1999 roku rozporządzeniem Ministra Kultury Federacji Rosyjskiej teatr otrzymał tytuł “Akademicki”.
Każdego wieczoru audytorium głównej i kameralnej sceny wypełniają widzowie. W repertuarowym afiszu światowa klasyka sąsiaduje ze współczesną dramaturgią. Teatr przyciąga do współpracy stołecznych specjalistów.
Tutaj zaczęli swoją drogę twórczą artyści ludowi ZSRR Nikołaj Ochłopkow, Leonid Gajdaj, pracowały tu takie słynne osobistości jak Leonid Broniewski, Jurij Itzkow, Natalia Kaljakanowa, Anatolij Basin. To właśnie na scenie dramatu irkuckiego przy bezpośrednim udziale autora po raz pierwszy wystawiono sztukę rodaka-wielkiego dramaturga współczesności Aleksandra Wampiłowa “Najstarszy syn”, a następnie inne jego dzieła. Długa twórcza przyjaźń łączyła ochłopkowców z klasykiem rosyjskiej prozy Walentinem Rasputinem. Spektakle według jego powieści “Pieniądze dla Marii”, “Żyj i pamiętaj”,” „Pożegnanie z matką”, “Ostatni termin” znalazły szczególne miejsce w irkuckiej kronice teatralnej.
Teatr irkucki nieustannie cieszy rodaków nowymi premierami, bilety do teatru trzeba kupić z wyprzedzeniem, na miesiąc przed spektaklem.
Nikołaj Pawłowicz Ochłopkow (1900-1967) urodził się w Irkucku, studiował w syberyjskim korpusie kadetów.
W wieku 17 lat rozpoczął pracę w irkuckim Teatrze Dramatycznym najpierw jako robotnik sceny, dekorator mebli, a następnie aktor.
Pod hasłem “młodość, odwaga, eksperyment” wraz z towarzyszami zorganizował własny teatr. W Irkucku, na Placu Tichwińskim (obecnie Plac Kirowa). W 1922 wyjechał do Moskwy, wstąpił do RUST (Rosyjski Uniwersytet Sztuki Teatralnej), zajmował kierownicze stanowiska w teatrach w Moskwie.
Był aktywnym działaczem społecznym: profesorem RUST, członkiem – korespondentem Berlińskiej Akademii Sztuk Pięknych, członkiem kolegium Ministerstwa Kultury. Sześciokrotnie przyznano mu Nagrodę Państwową ZSRR. Odznaczony orderem Lenina, trzema orderami Czerwonego Sztandaru Pracy, orderem czerwonej gwiazdy i medalami. Nikołaj Pawłowicz zagrał w kilku filmach: “Lenin w październiku”, “Aleksander Newski”, “Opowieść o prawdziwym człowieku”. W 1948 N. P. Ochłopkow otrzymał honorowy tytuł Ludowego Artysty ZSRR.
Całe życie Mikołaja Pawłowicza było związane ze sceną. Po opuszczeniu Irkucka nie zerwał stosunków z rodzinnym miastem i udzielał wszelkiej pomocy irkuckiemu teatrowi dramatycznemu. Rozporządzeniem Rady Ministrów Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej z 2 listopada 1967 irkuckiemu teatrowi dramatycznemu nadano imię Nikołaja Pawłowicza Ochłopkowa.